منطق کوانتومی

الف) موضوع و طرح مسئله(اهمیت موضوع و هدف): قبل از پیدایش مکانیک کوانتوم، دانشمندان با مشکل توجیه بسیاری ازپدیده های فیزیکی مواجه بودند. مکانیک کوانتوم برای حل این مشکلات به میدان آمد. این نظریه هرچند از دیدگاه تجربی موفق است اما از دیدگاه مفهومی و فلسفی و از نظر عقل عرفی نه تنها نتوانسته است برخی از پرسش های قدیمی را پاسخ دهد، بلکه علاوه بر اینکه آن ها را از نو سر زبان ها انداخته است موجب سر برآوردن پرسش های فلسفی جدیدی نیز گردیده است که نمی توان از کنارشان بی تفاوت گذشت. از جمله: ساختار اساسی ماده چگونه است؟ موج است یا ذره؟ آیا ماده وجودی مستقل از وجود ناظر دارد یا خیر؟ آیا ماده دارای شعور و آگاهی است و خود را با مشاهده ی ناظر تطبیق می دهد؟ آیا عدم تعین و کاتوره ای بودن، خاصیت ذاتی جهانِ میکرو است؟ آیا جهان یک کل به-هم پیوسته است که بخش های مختلف آن همواره با هم در تعامل اند و یا نه، مستقل از هم عمل می کنند؟راه حل های پیشنهاد شده را می توان به چند دسته تقسیم کردکه البته هیچکدام نتوانسته است رضایت خاطر مشترک فیلسوفان و فیزیکدانان را فراهم آورد. عده ای می گویند باید نظریه ی کوانتوم را کنار گذاشته و نظریه ی دیگری جایگزین آن کنیم. برخی می گویند باید تفسیر جدیدی از نتایج حاصل از فرمالیسم ریاضی مکانیک کوانتومی بدست دهیم. بعضی ها می-گویند هم منطق کلاسیک صحیح است هم مکانیک کوانتومی که با وجود مفاهیم تناقض آمیزش، با منطق کلاسیک در تعارض است. بهتر است به منطق کلاسیک پایبند باشیم و در عین حال با تناقض های مفهومی مکانیک کوانتوم هم بسازیم چون این نظریه دستاوردهای تجربی انکارناپذیری را برای ما به ارمغان آورده است. عده ای بر آنند که نظریه ی کوانتوم صحیح بوده و ما باید در اعتقاداتمان و در پای بندیمان به برخی اصول اساسی فلسفه و منطق(حداقل در زمینه ی جهان میکرو) تجدید نظر کنیم. اینان می گویند نظریه ی کوانتومی از منطق دو ارزشی کلاسیک پیروی نمی کند بلکه منطق دیگری بر آن حاکم است. در راستای این عقیده منطق های گوناگونی پیشنهاد شده است. دو تا از مهم ترین هایشان یکی، منطق توزیع ناپذیری است که توسط فون نویمن و بیرکهوف پیشنهاد گردیده است و دیگری، منطق سه ارزشی رایشنباخ است. به دلایل ریاضی و فلسفی، نه این منطق ها و نه هیچکدام از راه حل های دیگر نتوانسته اند دعواهای مکانیک کوانتوم را خاتمه دهند و حکایت همچنان باقیست. ب) مبانی نظری شامل مرور مختصری از منابع، چارچوب نظری و پرسشها و فرضیه ها: برای معرفی مبانی مکانیک کوانتوم، مشکلات مفهومی آن و راه حل های آن ها عمدتاً از منابع فارسی بهره گرفته ام، اما معرفی منطق های کوانتومی بدون بهره گیری از منابع لاتین امکان پذیر نبود. تمامی منابع استفاده شده در کتابنامه مذکور است. پ) روش تحقیق شامل تعریف مفاهیم، روش تحقیق، جامع? مورد تحقیق، نمونه گیری و روشهای نمونه گیری، ابزار اندازه گیری، نحو? اجرای آن، شیو? گرد آوری و تجزیه و تحلیل داده ها: روش کتابخانه ای ت) یافته های تحقیق: تاکنون هیچ کتاب یا مقاله ای که مستقلاً به موضوع منطق کوانتومی بپردازد به فارسی نوشته یا ترجمه نشده است و این قدم اولی در معرفی آن است. ث) نتیجه گیری و پیشنهادات: کواین در جایی گفته است: «فلسفه ی فیزیک به اندازه ی کافی فلسفه است». به پیروی از این عقیده ، نظر این جانب بر این است که همه ی کسانی که دغدغه ی مسایل فلسفی را دارند، به ویژه علاقمندان فلسفه ی علم و فلسفه ی فیزیک لازم است از مبانی مکانیک کوانتوم آگاهی داشته باشند که بتوانند فعالانه در بحث های مفهومی آن مشارکت کنند. این امر بدون همکاری و تعامل بین گروه های فلسفه، فیزیک و ریاضی میسر نیست.